…واختلاس بر وزن اسکناس اندر لغت سرقت را گویند و اخصِ آن سرقت دیوانیان است از خزانه و در تسمیه این کلمه عقاید متفاوت است؛ زمره‌ای کتابت آن را با "صاد" کرده و ریشه آن را "خلوص" دانسته‌اند و حجت ایشان اینکه مامور مختلس را ارادت و اخلاص چنان است که کیسه‌ خویش را از خزانه دیوان فرق ننهد و جدایی در میانه نبیند، چنانکه شاعر فرماید:
قطعه
خلوص نیت و اخلاص چون به پیش آمد
ز جیب خویش منه فرق، جیب دولت را

ببر زکیسه دیـــوان و قصر و کاخ بســاز
به خویش راه مـده خــواری و مذلت را

گروهی دیگر اختلاس را از "اختلال حواس" گرفته‌ و به همین علت مختلسین را از سیاست و مجازات معاف دانسته‌اند.
قطعه
ز اختلال حواس است اختلاس، ای دوست
که هوشیار بدین کار تن نخواهد داد

جنون محض بــود، ورنه مـرد روشـن رای
تن از برای یکی پیرهن نخواهد داد!

خواجه علی طفیلی در رساله "مصباح المختلسین" اختلاس اندک را تحریم فرموده و حجتی که آورده این است که چنین مختلس را یارای ارضای فراتران خود نیست و گاه باشد که معترضین بر وی حسد برند و به زندانش اندازند.
قطعه
در پـی دانه مرو همچــو کبوتر کـه تـرا
عاقبت بـهر یـکی دانه به دام اندازنــد

صید کن شیر صفت، نیم بخور، نیم ببخش
تا به هرجا که روی بر تو سلام اندازند!

و بر مختلس است که در امر اختلاس همت بلند دارد و از مسروقات خویش بخشی گران نثار فراتران کندو بقیت آن به نام خویش و پیوند به کار ابتیاع ضیاع زند و عمر در شادکامی به سر آورد که گفته‌اند:
شعر
تو دزدی می‌کن و در کیســه انداز
که دزدان راست در این ره سرودی

اگــــر دزدی نباشــــد در ادارات
در اســـتخدام دولت نیست سودی